پارلمان یا شورای ملی که قوه مقننه جمهوری اسلامی افغانستان نیز یاد میشود، عالیترین نهاد قانونگذاری دراین کشور است که از دو مجلس ، مجلس نمایندگان (ولسی جرگه) و مجلس سنا (مشرانو جرگه) تشکیل شده‌است.
طبق ماده ۸۱ قانون اساسی ؛شورای ملی این‌گونه بیان شده است:
“شورای ملی جمهوری اسلامی افغانستان به حیث عالیترین ارگان تقنینی مظهر اراده مردم آن است و ازملت نمایندگی می‌کند”.
آغاز رقابت‌های انتخاباتی
کارزارهای انتخابات پارلمانی افغانستان ۶مهر۱۳۹۷ به صورت رسمی آغاز شد. بیش از ۲۵۰۰ نامزد از جمله ۴۰۰ زن برای کسب ۲۵۰ کرسی مجلس نمایندگان افغانستان در۲۸ مهر باهم رقابت خواهند کرد.
بعد از تصویب قانون اساسی جدید، سال ۱۳۸۲، افغانستان، بازهم پارلمانی با دو مجلس (ولسی جرگه و مشرانو جرگه) احیا گردید که در سال ۱۳۸۴ دوره ۱۵ تقنینی یا پارلمانی، برای مدت پنج سال آغاز به کار نمود. همچنان در سال ۱۳۸۹ دوره شانزدهم پارلمان آغاز بکار نمود که در سال ۱۳۹۴ با انقضای دورۀ پنج سالۀ ، حکومت نتوانست انتخابات پارلمانی را در وقت معین آن برگزار نماید، این دورۀ برای یک سال تمدید گردید و تا امروز ادامه دارد.
این انتخابات به عنوان آزمایشی برای انتخابات ریاست جمهوری افغانستان برآورد میشود که قرار است سال آینده برگزار شود.
انجام مقدمات لازم برای انتخابات پارلمانی افغانستان که سه سال دیرتر برگزار میشود با چالش‌ها و مشکلات متعددی مواجه بوده است.
روند روبه‌رشد خشونت‌ها در افغانستان و ادعاها در مورد تقلب گسترده، نگرانی‌هایی را در مورد تاخیر بیشتر در برگزاری این انتخابات به وجود آورده بود.
ناکارآمدی اداری، ادعاهای تقلب گسترده و حالاهم وعده دیرهنگام برای تایید الکترونیکی رایدهندگان امیدها برای کسب یک نتیجه معتبر دراین انتخابات را با تردید مواجه کرده.
وکمیسیون مستقل انتخابات افغانستان تاکید کرده که حتی در صورت نرسیدن دستگاه‌های مورد نیاز، همچنان این انتخابات با همان سیستم قبلی برگزار خواهد شد.
گروه‌های سیاسی مخالف دولت تاکید داشته‌اند که برای جلوگیری از چندبار رای دادن باید از سیستم های الکترونیکی استفاده شود.آنها برای چندین روزتعدادی از دفاتر کمیسیون انتخابات را در برخی ولایات مسدود کردند.
اما بعد از قبول پیشنهاد آنها، از سوی دولت، بحث‌های انتخاباتی تب و تاب خود را دوباره بازیافت.
البته این در حالی است که مقامات کمیسیون انتخابات افغانستان گفته‌اند از ۲۲ هزار دستگاه الکترونیکی وعده داده شده که ساخت آلمان است، تاکنون تنها ۴۴۰۰ دستگاه در اختیار کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان گذاشته شده است.
براساس قانون، ۶۸ کرسی باید به زنان تعلق گیرد ولی زنان می‌توانند کرسی‌های بیشتری هم بدست آورند.
بیشتر اعضای کنونی مجلس نمایندگان دوباره خود را نامزد کرده‌اند اما صدها جوان تازه‌کار در حوزه سیاست نیز شامل این رقابت شده‌اند.
در میان نامزدان جوان شمار زیادی روزنامه‌نگاران، تاجران و فرزندان قدرتمندان نیز وارد میدان رقابت شده‌اند.
جوانان اکثریت جمعیت افغانستان را تشکیل میدهد اما با چالش جدی از سوی محافظه‌کاران سیاسی روبرو هستند که دهه‌ها است از طریق روابط قبیله‌ای و قومی بر فضای سیاسی افغانستان حاکم است
از زمان سقوط رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ تا حالا دوبار انتخابات پارلمانی در افغانستان برگزار شده است. اولین انتخابات در سال ۱۳۸۴ و آخرین انتخابات پارلمانی در سال ۱۳۸۹ بود.
انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سال ۲۰۱۴ از پر جنجال‌ترین تجارب انتخاباتی بود که به نظر می‌رسد هنوز سایه آن بر سر نهادهای انتخاباتی این کشور سنگینی می‌کند.
خاطر نشان می شود در استان بلخ ۶۶ مرد و ۲۳ زن خود را برای پارلمان افغانستان نامزد کرده اند که ۱۱ نفر اول با بالاتری رای ، وارد پارلمان می شوند و اگر در بین این ۱۱ نفر زن نباشد و همگی مرد باشند نفر یازدهم حذف و زنی که بالاترین رای را بین نامزدان زن دریافت نموده باشد به جای نفر یازدهم به پارلمان افغانستان راه پیدا می کند.
تاریخچه پارلمان افغانستان
نخستین بار فکر ایجاد پارلمان که بیشتر از تحولات منطقه و جهان الهام گرفته بود، در زمان شاه امان الله خان در افغانستان طرح و سنگ بنای آن در نظام نامه اساسی حکومت وی گذاشته شد، این پارلمان بیشتر جنبه مشورتی داشت تا قانونگذاری.
پس ازتصویب اصول اساسی دولت نادرخان، پارلمان به دو مجلس (شواری ملی و اعیان) بطور رسمی تاسیس شد. که اولین دوره شورای ملی درتاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۱۰ باعضویت ۱۱۱ نفر در قصر سلام خانه ارگ آغاز به کار نمود و از آن تاریخ تا سال ۱۳۵۲ سیزده دوره تقنینی دایر گردید.
با کودتای داود خان پارلمان منحل شد و در قانون اساسی سال ۱۳۵۵ داود خان، پارلمانی بنام “ملی جرگه” دارای یک مجلس در نظر گرفته شد، اما این قانون اصلا به مرحله تطبیق نرسید.
در سال ۱۳۶۷ بار دیگر در دورۀ حکومت نجیب الله شورای ملی مجدداً بعد از ۱۴ سال وقفه با دو مجلس (ولسی جرگه و سنا) آغاز به کار نمود ولی این بار نیز تنها برای یک دوره ادامه یافت.بعد از فروپاشی حکومت نجیب الله از سال ۱۳۷۱ تا سال ۱۳۸۴ برای ۱۴ سال دیگر افغانستان فاقد قوه مقننه بود.
وبعد از تصویب قانون اساسی جدید، سال ۱۳۸۲، افغانستان، بازهم پارلمانی با دو مجلس (ولسی جرگه و مشرانو جرگه) احیا گردید که در سال ۱۳۸۴ دوره ۱۵ تقنینی یا پارلمانی، برای مدت پنج سال آغاز به کار نمود. همچنان در سال ۱۳۸۹ دوره شانزدهم پارلمان آغاز بکار نمود که در سال ۱۳۹۴ با انقضای دورۀ پنج سالۀ تقنینی، حکومت نتوانست انتخاب پارلمانی را در وقت معین آن برگزار نماید، این دورۀ برای یک سال تمدید گردید و تا اکنون ادامه دارد.
قانون اساسی سال ۱۳۸۲ ماده ۸۱ مقرر می دارد که شورای ملی دولت جمهوری اسلامی افغانستان به حیث عالیترین ارگان تقنینی مظهر ارادۀ مردم است و از ملت نمایندگی می کند.
وظایف پارلمان:
در ماده ۹۰ قانون اساسی افغانستان، شورای ملی شش وظیفه دارد:
تصویب، تعدیل یا لغو قوانین یا فرامین تقنینی.
تصویب برنامه های توسعه اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و تکنولوژیکی.
تصویب بودجهٔ دولتی و اجازه اخذ یا اعطای وام.
ایجاد واحدهای اداری، تعدیل یا الغای آن.
تصدیق معاهدات و میثاقهای بین‌المللی یا فسخ الحاق افغانستان به آن.
سایر صلاحیتهای مندرج این قانون اساسی.
وظایف خاص مجلس نمایندگان:
اتخاذ تصمیم در مورد استیضاح از هر یک از وزرا.
اتخاذ تصمیم راجع به پروگرامهای انکشافی و بودجهٔ دولتی.
تأیید یا رد مقرریها مطابق به احکام این قانون اساسی.
ساختار اداری پارلمان افغانستان:
اداره و رهبری پالمان توسط نهاد های ذیل صورت میگیرد.
بخش اداری
با توجه به ماده ۸۷ قانون اساسی افغانستان هریک از هردو مجلس دارای یک هیئت رهبری متشکل از ۵ نفر می باشد (رییس، دو نایب (معاون) ،منشی و نایب مشنی).
کمیسیون ها
هر یک از دو مجلس برای تسهیل وتسریع بحث ها،کمیسیون های را تشکیل میدهد این کمیسیون ها هم بردو نوع است.
- کمیسیون های دایمی:
با توجه به ماده ۸۸ قانون اساسی افغانستان هردو مجلس شورای ملی دارای کمیسون های دایمی می باشد.
- کمیسیون های خاص:
با توجه به ماده ۸۹ قانون اساسی افغانستان، تنها ولسی جرگه می تواند کمیسیون های خاص به منظور تحقیق و بررسی موضوعات خاص مربوط به حکومت ایجاد کند، که بعد از انجام وظیفه دوباره منحل میشود، تشکیل این کمیسیون به پشنهاد یک ثلث اعضای این مجلس می باشد.
دبیر خانه (دارالانشاء)
هر یک از مجلس های شورای ملی، دارای یک دارالانشاء می باشد، که در رأس آن رئیس عمومی دارالانشا، دو معاون و رؤسا می باشند، کارمندان این اداره، از طریق رقابت آزاد تعیین می شود.
وظایف این اداره تنظیم ارتباطات، حمل ونقل، انتشارات، کتابخانه، برنامه های کاری جلسات، ملاقات ها و ترتیب اسناد و لوازم کاری می باشد.
اعضای پارلمان:
مطابق ماده ۸۳ قانون اساسی تعداد اعضای ولسی جرگه به تناسب جمعیت هر حوزه حد اکثر دو صد و پنجاه نفر میباشد. تعداد نمایندگان ولسی جرگه ثابت و غیر قابل تغییر است، بدین معنی که با افزایش جمعیت کشور و تحول در عوامل سیاسی، جغرافیائی و نظایر آن،کدام تغییر به تعداد نمایندگان به وجود نمی آید.
اما مشرانو جرگه که به تعداد ۱۰۲ نفر عضو دارد، مطابق ماده ۸۴ قانون اساسی اعضای مشرانو جرگه به صورت ذیل تعیین می گردد:
از جملۀ اعضای شورای هر ولایت، یک نفر به انتخاب شورای مربوطه برای مدت چهارسال،از جملۀ اعضای شورا های ولسوالی های هر ولایت، یک نفر به انتخابات شوراهای مربوطه برای مدت سه سال و یک ثلث باقی مانده از جملۀ شخصیت های خبیر و با تجربه به شمول دو نفر از نمایندگان معلولین و معیوبین و دو نفر نمایندگان کوچی ها به تعیین رئیس جمهور برای مدت ۵ سال فعالیت دارند.
رئیس جمهور تعداد پنجاه درصد از این اشخاص را از بین زنان تعیین می نماید.
هادی موافق – نمایندگی مزارشریف
۱۱/۷/۹۷
نظر شما